تربيت چيست؟
قبلاً ضروري است كه بدانيم تربيت چيست و چه ضرورت و اهميتي دارد؟ داراي چه ابعاد و مسائلي است؟ براي تربيت تعريف‌هاي متعددي شده است از جمله آنكه گفته‌اند: تربيت كوشش و تلاش آگاهانه انسان براي ايجاد تغييرات مطلوب است و بديهي است كه معني مطلوب و طرز برداشت از آن در جوامع مختلف فرق مي‌كند، چه بسا كه امري در جامعه‌اي مطلوب بحساب آيد و در جامعه ديگر نامطلوب. برخي را فني ميدانند كه در سايه آن نشو و نماي قواي انساني را در دوره‌هاي مختلف زندگي به تناسب سن و رشد ياد ميدهند و در اين انتقال جنبه‌هاي علمي و تجربي مورد استفاده قرار ميگيرند.
ما از طريق تربيت سعي داريم به كودك را ه تمتع از زندگي را بياوزيم، قواي جسمي و روحي او را براي وصول به كمال مطلوب مقدر بپرورانيم. تفكر و احساس و عمل انديشيده را به نسل جديد منتقل سازيم. تمدن بشري را ارزيابي، متراكم و مترقي كرده و به نسل جديد سرايت دهيم، استعدادها و قواي پنهاني طفل را آشكار كرده و بسوي اهداف مورد نظر جهت دهيم.
ضرورت و اهميت تربيت:
تربيت ضروري حيات انسان است. آنكس كه تربيت نيافته نه تنها خود را تلف خواهد كرد بلكه از لحاظ اجتماعي زيان عظيمي از او متوجه مردم نيز خواهد شد. كودك چون گياهي است كه براي رشد خود احتياج به امكانات گوناگون دارد، اگر غذا و هوا به او نرسد تباه خواهد شد. زورگويان، استعمارگران، جنايتكاران و جانيان همه زاده تربيت غلطند، بهمانگونه كه پاكان، پرهيزكاران و خادمان حقيقي جامعه از تربيت صحيح به چين موقعيتي رسيده‌اند در تجمع اگر تمدن نباشد تربيت نيست.
تربيت بر اين اساس داراي اهميت و آثار فردي و اجتماعي است در جنبه فردي رشد مادي و معنوي و در جنبه اجتماعي براي ترقي، امنيت و فراغ جمع، اهميت براي نژاد كنوني اهميت زندگي و مرگ است. بهتر است آدمي خود را بجاي كودك بگذارد و يا حياتش را در جامعه اي بي بند و بار تصور كند تا از اهميت آن سردرآورد.
عاملان تربيت:
تربيت در خلاء صورت نمي‌گيرد، در اجتماع، در محيط خانواده و بيرون و تحت شرايط و تاثير پديده‌هاست. آدمي، خواسته و ناخواسته تحت تاثير پدر ومادر معلم، دوستان، معاشران، فرهنگ جامعه، سينما، راديو، تلويزيون، مجلات، مردم اجتماع عوامل سياسي و اقتصادي، شرايط جوي، تغييرات آب و هوائي و .. است، آنچه مهم بنظر مي‌رسد اين است كه اين عوامل تا حدود امكان بايد تحت كنترل درآيند تا حاصل و ثمره تربيت نيكو و ارزنده باشد.
الف- خانواده: بنظر ما خانواده مهمترين عامل تربيت است و تنها به پدر و مادر محدود نمي شود كه البته آنها جاي خود دارند، بلكه عمو، عمه و دائي، خاله، برادر و خواهر و همه كساني كه در زير يك سقف زندگي مي‌كنند و يا بگونهاي با كودك در ارتباط بيشتري هستند بحساب خانواده ميآيند.
در امر خانواده مساله سازمان مهم است، اينكه پدر و مادر نسبت بهم و در قبال هم چه وظايفي را برعهده دارند و در برابر كودك چگونه‌اند، اينكه پدر چه كاري را در خانه برعهده ميگيرد و مادر چه كاري را؟ خود مساله‌اي است كهدر تربيت اثر ميگذارد . در امر تربيت نقش فرهنگي و اقتصادي خانواده سرنوشت‌ساز است بايد ديد انديشه والدين يا سطح دانش و آگاهيشان، نوع انضباط قابل قبول براي آنها، وضع درآمد و كيفيت مصرف، در خانواده چگونه است و آنها در برابر هم و در برابر كودك چه موضعي دارند.
بايد ديدروابط پدر و مادر باهم چگونه است، وضع اخلاقيشان، كيفيت در درگيري و دعوا نزاعشان، سخناني كه فيمابينشان رد و بدل ميشود چگونه است. حدود تنبيه و تشويق، كيفيت بهره‌مند كردن كودك از مواهب زندگي در آنان خانه به چه صورتي است. والدين چه اعتقاداتي دارند، چه فسادها و آلودگي‌هائي در خانه وجود دارد. اخلاق و معاشرتشان به چه صورت است.
در امر تربيت در خانواده نقش پدر مهم است و نقش مادر مهمتر، اين امر بدان خاطر است كه ميزان توقف طفل در خانه و در كنار مادر بمراتب بيشتر از پدر است، بعلاوه رابطه انس الفت و علاقه طفل نسبت به مادر بيشتر است كودك با شيره‌جن مادر تغذيه شده و با طپش او انس گرفته و بخواب رفته است.
علت تاثير والدين و خانواده در امر تربيت بدان خاطر است كه اولا مدت توقف كودك در خانواده بيشتر از بيرون است، ثانيا كودك با پدر و مادر رابطه وراثتي دارد، ثانيا در خانواده قهر و مهر با هم آميخته است و محبت و انضباط توام و درهمند و درچنين صورتي حاصل تربيت ميتواند اعجاز آميز باشد.
ب -محيط: منظور از محيط در اين بحث همه عوامل و شرايطي هستند كه طفل را در جنبه مادي يا معنوي درخود شناور كرده اند. اين محيط ممكن است انساني باشد يا غير انساني. منظور از محيط انساني پدر و مادر معلم و مردمند كه بگونهاي در كودك اثر ميگذارند و اورا تحت شرايط فرهنگ و انديشه خود قرار ميدهند و غرض از محيط انساني پديده ها وشيائند كه آدمي بگونهاي از انها هم تاثير ميگيرد.